I
Mappa szczegulna woiewodztwa krakowskiego i xięstwa Siewierskiego zrządzona zinnych wielu mapp mieyscowych tak dawniey iak i swiezo odrysowanych tudziez goscincowych i niewątpliwych wiadomosci wszystko według reguł geograficznych i obserwacyi astronomicznych
II
Fragment mapy zachodniej Galicji (Karte des Konigreiche Galizien) wydanej w Wiedniu w 1843 r. Mapa była częścią atlasu [1] Austrii, zawierającego 15 kolorowych map. Mapy zredagowane i wydrukowane zostały przez Franza Raffelspergera (geograf, kartograf, wydawca).
Na mapie znalazły się Kozy (Kozi) leżące na trakcie cesarskim łączącym Wiedeń ze Lwowem. Liczby obok nazw miast to liczba mieszkańców: Biala (Biała) 4500, Kenty (Kęty) 3700, Andrichau (Andrychów) 1200, Wadowice 3100,
Seypusch (Żywiec) 3000.
Cyfra „1” oznacza obszar Cyrkułu Wadowickiego (Wadowicer Kreis) czyli jednostkę administracyjną w Galicji, do którego należał region (1819-1867; w 1854 przekształcony w urząd obwodowy).
[1] mapy wykonane metodą typografii – druku kartograficznego stosowanego pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku
III
Kartografowie niezmiennie od stuleci umieszczają północ na górze map. Pojęcie, że północ zawsze powinna być na górze, a wschód po prawej stronie, zawdzięczamy egipskiemu astronomowi Ptolemeuszowi (ok. 100-168 n.e.). Być może było tak dlatego, że lepiej znane miejsca na jego świecie znajdowały się na półkuli północnej, a na płaskiej mapie były najwygodniejsze do studiowania, jeśli znajdowały się w prawym górnym rogu — uważa historyk Daniel Boorstin [2].
Mapa w orientacji południowej to mapa, na której kierunek południowy wykreślony jest w górę, północny w dół, kierunek wschodni w lewo, a zachodni w prawo. Można je nazwać mapami „do góry nogami” lub mapami odwróconymi. Są to jednak mapy o wiele mniej popularne niż mapy w orientacji północnej.
Kartografowie z Centrum Informacji Turystycznej w Bielsku-Białej nie podążyli za wskazówkami Ptolemeusza i stworzyli mapę „do góry nogami” (Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne Katowice (brak roku wydania, przed 1989).
[2] Why is North “Up” on Maps? [dostęp 15.03.2025]