W 1849 r. w Białej (w miejskiej części Lipnika, nieopodal kościoła pw. Opatrzności Bożej) żydowski kupiec, właściciel sklepu z artykułami korzennymi z Lipnika Jacob Gross (1822-1901) założył fabrykę spirytusu, likierów i rumu. W latach następnych była ona systematycznie rozbudowywana. Również przez Arnolda Grossa (1855-1926), syn Jakuba, który przejął fabrykę po śmierci ojca. Stała się największą fabryką tej branży w okolicy[1], posiadała maszyny parowe, a produkcja wysyłana była na rynki całej Europy.
Główny budynek fabryczny zbudowano najprawdopodobniej w latach 80. XIX w. Był jednym z najpiękniejszych i najobszerniejszych budynków fabrycznych w monarchii. [2].
Fabryka szybko zdobyła znaczny rozgłos o czym pisała ówczesna prasa.
Fabryka Grossa w Lipniku cieszy się powszechnym uznaniem zarówno wśród konsumentów, jak i wśród wszystkich sprzedawców. W produktach tej fabryki łączą się dwa czynniki, które rzadko występują razem. Z jednej strony to doskonała jakość napojów, a z drugiej doskonały stosunek jakości do ceny. [3]
Rozwijając swoją firmę Jakub Gross wysłał bogatą kolekcję swoich wyrobów na Wystawę Światową w Wiedniu. Zdobyty „medal za zasługi” może dać dążącemu przemysłowcowi gwarancję stałego rozkwitu jego fabryki, zarządzanej w sposób sprawny technicznie i administracyjnie [4].”
Na zdjęciu – fragment winiety firmowej z 1912 r. (zbiory własne, MF) z przedstawionym „medalem za zasługi” (Verd. Med, Wien, 1873).
Wystawa światowa w Wiedniu zyskała duży rozgłos w Europie i na całym świecie. A firma Grossa reklamowana była w różnych wydawnictwach[5]
Z zakładem Grossa na lokalnym rynku współpracowała również koziańska firma prowadzona przez Tomasza Byrskiego (pochodził z rodziny, która od lat związana była z szynkiem w karczmach i sprzedażą trunków na terenie Kóz).
Firma Grossów nie przetrwała wielkiego kryzysu gospodarczego w latach 30. XX wieku i zakończyła działalność. Po jej likwidacji budynki fabryczne przejęła firma Stock z Triestu, która otworzyła w nich Fabrykę Wódek, Koniaków i Vermouthu. Po II wojnie światowej w budynkach urządzono fabrykę wódek „Polmos”. Obecnie budynki fabryki poddane są rewitalizacji.
Na zdjęciu zwraca uwagę jeden z ostatnich zachowanych w mieście kominów fabrycznych.
[1] Polak Leszek, Zarys dziejów Lipnika, Bielsko-Biała, 2002, s. 164
[2] Wiener Weltausstellungs-Zeitung, 8 październik 1873, nr 272, s. 2; Janoszek Ewa, Architektura przemysłowa Bielska i Białej w latach 1806-1939, Bielsko-Biała, brw., s. 462
[3] Wiener Weltausstellungs-Zeitung, 8 październik 1873, s. 2
[4] j. w.
[5] Piąta wystawa światowa odbyła się od 1 maja do 31 października 1873 w Wiedniu; zob. Giller Agaton, Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 r. : listy Agatona Gillera. T. 1-2, Lwów 1873, s. 124 (informacja o likierach i wódkach wyrabianych przez Grossa na wystawie wiedeńskiej).