Początki zakładania stawów i hodowli ryb w okolicach Kóz sięgają czasów średniowiecza. W czasach nowożytnych hodowla była już dobrze rozwinięta, osiągając duże rozmiary i wysoki poziom techniczny [1] Śląsk oraz zachodnia Małopolska na mapie Polski były regionami z najlepiej rozwiniętą tego typu gospodarką. Wskazuje na to chociażby analiza starych map. W Kozach z całą pewnością istniały stawy w czasach przedrozbiorowych, stanowiły m. in. część tzw. folwarku dolnego. Wykorzystywano do tego istniejące cieki wodne i rzeki. Trudno dziś określić ile stawów istniało na terenie Kóz w przeszłości. Z pewnością było ich wiele i stanowiły w Kozach ważny element – ale nie najważniejszy – miejscowej gospodarki. Jednocześnie w porównaniu ze stawami w okolicznych miejscowościach (Komorowice, Bestwina, Kaniów, Osiek, Pisarzowice, Wilamowice czy Zator) były zdecydowanie skromniejsze [2] Do naszych czasów nie pozostało ich wiele, zasypywane przeznaczane na pola uprawne czy pod zabudowę (dziś wielu właścicieli domów nie ma pojęcia, że ich dom stoi na terenie dawnego stawu).
Kilka ze stawów istniało przy ul. Brzozowej i Listonoszy czyli w sąsiedztwie potoku Czerwonka. Były zarybione i odpowiednio utrzymane. Należały one m. in. do rodziny Laszczaków. Jeden z nich – większy – położony był w pobliżu obecnej ul. Listonoszy. Rejon ten zwyczajowo zwany jest „Potokiem”. Staw był jednym z wielu stawów na cieku wodnym zaczynającym się od folwarku dolnego (ul. Folwarczna) do Czerwonki. Staw jeszcze przed wybuchem II wojny światowej został przekształcony w pola uprawne. Do dziś pozostał jedynie fragment wałów, na których stoi kapliczka Matki Boskiej z Lourdes. Drugi staw założony był tuż przy domu rodzinnym Laszczaków, zasilany wodą gruntową spływającą w sąsiedztwie dzisiejszej ul. Czereśniowej. Staw został zasypany w poł. lat 70. XX wieku m. in. z powodu pogarszającej się jakości wody, do której trafiały nieoczyszczone ścieki z okolicznych domów. Z biegiem lat radykalnie zmienił się typowy element krajobrazu tej części Kóz, z którego zniknęły prawie wszystkie stawy – oprócz dawnego stawu folwarcznego (w rękach prywatnych).
W zbiorach rodzinnych potomka właścicieli stawów p. Krzysztofa Laszczaka znajdują się dwa interesujące zdjęcia przedstawiające fragment stawu położonego tuż przy domu rodzinnym w Potoku.
Foto marzec 2025 r., M. Frączek
Dziękuję Panu Krzysztofowi Laszczakowi za udostępnienie zdjęć i możliwość ich wykorzystania.
[1] zob. Kamiński Kazimierz, Dankowickie „rybowanie” – spory i waśnie. Gospodarka wodna i hodowlana w ciągu wieków w zachowanych dokumentach i przekazach, w: Dankowice Przeszłość i teraźniejszość Przyczynki do monografii Dankowic jako typowej wsi pogranicza, red. Antoni Barciak, Kazimierz Kamiński, Dankowice 2020, s. 111- 157; Lewczak Sławomir, Adolf Gasch hodowca z Kaniowa, Bestwina 2017, ss. 91
[2] Hermann Czecz (1854-1904) właściciel majątku w Kozach był również właścicielem Kobiernic i tamtejszych stawów; hodowane tam ryby wzbudzały ogólny podziw znawców w Galicji; zob. Maksymilian Nowicki, O wzorowym sposobie hodowania karpia w stawach, zaprowadzonym przez Tomasza Dubischa, Kraków 1884, s. 15.
[3] Fischer Zygmunt, Rybactwo na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie w roku 1894, Lwów 1895, wkładka do wydawnictwa [dostęp 5.04.2025]